Θέατρο Altera Pars, «Αίμα» του Σέρτζι Μπελμπέλ.

 

ΒΙΑ ΚΙ ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

 

Από τον ποιητή, θεατρολόγο και κριτικό Κωνσταντίνο Μπούρα

 

Παρακολουθώντας αυτό το άριστο από δραματουργικής πλευράς «καλογραμμένο έργο» του Σέρτζι Μπελμπέλ με πολύ «Αίμα», στα χνάρια των γνωστών αλγολάγνων και αιμοφιλικών ταινιών και τηλεοπτικών σειρών του παγκοσμιοποιημένου αγγλοσαξωνικού σαδομαζοχισμού, διέγνωσα πέρα από τα γνωστά πολιτικά σημεία τριβής μεταξύ εξουσιαστών κι αντιεξουσιαστών, κυριάρχων και κυριαρχουμένων, το πολυσυζητημένο πλέον ερώτημα της «τρομοκρατίας» απ’ όπου κι αν αυτή προέρχεται. Ο έλεγχος του ανθρώπινου νου γίνεται κυρίως μέσα από την πρόκληση άλογου, ακραίου φόβου και τη διέγερση των ενστίκτων της αυτοσυντήρησης που εδράζονται στον λεγόμενο ερπετοειδή εγκέφαλο, ο οποίος μέσω του παρασυμπαθητικού συστήματος αναλαμβάνει τον έλεγχο των βασικών ζωτικών λειτουργιών προκειμένου να εξασφαλίσει την διαιώνισίν τους, αφαιρώντας τη δυνατότητα του ανώτερου φλοιού του εγκεφάλου να παρέμβει και δια της παραγωγής φαιάς ουσίας. Με άλλα λόγια όταν ο τεχνητός ή φυσικός φόβος μεταφέρει την κυβέρνηση της ανθρώπινης μηχανής από τον πολιτισμένο φλοιό στον ερπετοειδή αυτόματο πιλότο, τότε το ον γίνεται καταστροφική, θανάσιμη μηχανή για τους άλλους ανεξαρτήτως βαθμού συγγενείας, συμπαθείας ή ενσυναισθήσεως. Κι εδώ έγκειται το οξύμωρον της θεατρικής πράξεως. Προκειμένου να ενισχυθεί η ενσυναίσθηση του θεατή, ο ηθοποιός καλείται να κινηθεί ιδιοφυώς μεταξύ της ψυχρής λειτουργίας της λογικής και των εν θερμώ εκλυομένων συναισθημάτων του προσώπου που καλείται να υποδυθεί. Κι εδώ υπεισέρχεται το αινιγματικό «Παράδοξο τού Diderot» σύμφωνα με το οποίο για να παίξεις τον τρελαμένο ΔΕΝ πρέπει να τρελαθείς ο ίδιος. Έτσι ας πούμε οι σύγχρονοι μελετητές της αρχαίας τραγωδίας παρακολουθούν με ρεαλιστική απορία τους μη αληθοφανείς αγώνες λόγων Μήδειας-Ιάσονα, Αγαύης-Κάδμου, όπου τα πρόσωπα φαίνονται σα να επιχειρηματολογούν σε ίσους χρόνους ως μάρτυρες σε ένα αόρατο δικαστήριο αφήνοντας κατά μέρος την επιτακτική εκφόρτιση των συναισθημάτων τους. Ομιλούν δηλαδή σα να μην είναι εκεί, σαν να μην αφορά τους ίδιους κι γι’ αυτό ίσως επικράτησε η μετα-νεωτερική εισαγωγή τού «και τότε ο Οιδίπους είπε:….», που υποδηλώνει με ακόμα πιο σαφή τρόπο αυτή τη σύγχρονη αποστασιοποίηση από την αρχαία δραματική ποίηση. Πράγματι, όπως υπήρχε το εκκύκλημα για να αποφευχθεί η πρόκληση ακραίων κι ανεξέλεγκτων θυμικών αντιδράσεων των (αρχαίων) θεατών μπροστά σε ειδεχθείς φόνους και αιμομειξίες, έτσι και τώρα πρέπει ο σύγχρονος σκηνοθέτης κι ερμηνευτής να ανευρίσκει τρόπους για την απόψυξη του πυρηνικού αντιδραστήρα της επί σκηνής τελουμένης ακρότητος. Αυτό απαιτεί ιδιαίτερη μαεστρία και άπειρη γνώση των πολυποίκιλων κι αλλεπάλληλων θεατρικών κωδίκων όπως μορφοποιούνται σε δια-στρώματα κι επιστρώσεις…

Στο επίπεδο της ουσίας τώρα, από το μπεκετικό «Περιμένοντας τον Γκοντό» και μετά, φάνηκε καθαρά ότι όπου συναντιούνται επί σκηνής ή στη ζωή τουλάχιστον δύο ανθρώπινες υπάρξεις εκεί αναπτύσσονται σχέσεις εξουσίας, σχέσεις κυριαρχικές, σχέσεις εκμετάλλευσης του ενός από τον άλλον, σχέσεις εκχώρησης και μεταβίβασης της ελεύθερης βούλησης, σχέσεις εν τέλει εξουσιαστικές και βίαιες. Κι όταν εμφανίζεται στο τέλος ένα παιδί, κάτω από ένα δέντρο, που έχει ένα μόνον πράσινο φύλλο, για να αναγγείλει ότι ο κάθε είδους Γκοντό-από μηχανής θεός δεν θα έρθει ούτε σήμερα, ούτε απόψε, στο τέλος κι ετούτης της παραστάσεως, τότε τα πράγματα γίνονται απείρως δύσκολα και το υπαρξιακό κενό βαθαίνει περισσότερο κινδυνεύοντας να μετατραπεί σε χάσμα αγεφύρωτο.

Έτσι και το διεστραμμένο, «δαιμονικό» παιδάκι στο έργο «Αίμα» του Σέρτζι Μπελμπέλ υποδηλώνει ένα μέλλον τόσο τρομακτικό και βίαιο που δεν θα θέλαμε να το ζήσουμε. Χωρίς να είναι κι αναγκαστικώς απαισιόδοξον αυτό το εγχείρημα, είναι όμως ερεβώδες και τόσο «σκοτεινό» που θα χρειαζόταν τόνους αντιπάλου δέους-χιούμορ και ειρωνικού σαρκασμού προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία προς τούτο χαρμολύπη άνευ της οποίας η αισθητική ηδονή του θεατή είναι από προβληματική έως ψυχοπαθολογική.

Στο επίπεδο των ιδεών, πολιτικών, κοινωνικών και λοιπών μορφωμάτων, η βαθιά σύγκρουση κράτους κι αντιεξουσιαστών, διεφθαρμένων πολιτικών και «ηθικών» επαναστατών, θέτει ευθέως το ψυχαναλυτικό ερώτημα ποιος απ’ όλους είναι ο περισσότερον τρομοκρατημένος και ποιος ο δεινότερος τρομοκράτης. Φυσικά κι εδώ ισχύει ο δαρβινικός νόμος του «δικαίου παντός ισχυροτέρου», όμως στις σύγχρονες δυτικές αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, που το Κράτος δεν είναι πλέον «ενός ανδρός – ή γυναικός – Αρχή» αλλά εναλλάσσονται πρόσωπα και καταστάσεις ανάλογα με το λαϊκισμό, τη δημαγωγία τους και την μακιαβελική ικανότητά τους να εξυπηρετούν ιδιοτελείς σκοπούς που «αγιάζουν τα μέσα» και κάθε ανθρώπινη απώλεια είναι απλώς παράπλευρη, ένα στατιστικό μέγεθος άνευ λόγου και ουσίας… σε αυτό το επίπεδο, οφείλω να ομολογήσω ότι το συγκεκριμένο έργο σπάει τα στερεότυπα των κινηματογραφικών του προτύπων κι αναδεικνύει μία υπαρξιακή αισθαντικότητα και μεσογειακή πολυπλοκότητα των «ηρώων» και των «ηρωίδων» που δεν είναι νομοτελειακώς μονοδιάστατοι και μονοσήμαντοι. Το αντίθετο. Όλα είναι πιθανά κι αυτή η ρευστότητα προσδίδει τα μάλα στο όλον σκηνικό αποτέλεσμα. Αυτή όμως η σύγκρουση του επαναστάτη-αιρετικού με την Κεντρική Κρατική Εξουσία δραματοποιήθηκε πρώτη στο γνωστό σ’ εμάς αρχαίο θέατρο από τον κυνηγημένο και βιαίως σκοτωμένο Αισχύλο στην «Προμήθεια», απ’ όπου δυστυχώς «χάθηκε» το δεύτερο μέρος, ο «Προμηθέας λυόμενος», έτσι έχουμε μόνο την αρχή χωρίς το τέλος. Από αυτή τη σκέψη και με αφορμή αυτήν την καλοστημένη και καλο-εκτελεσμένη παράσταση έγραψα αυτό το υβριδικό ποιητικό δοκίμιο:

Κάτι ήξερες κι εσύ

            Προμηθέα Δεσμώτη

Από Κράτος και Βία,

Την Εξουσία ζητώντας

Να μοιραστείς με το Δία

Στην καρδιά τών ανθρώπων

Την ευγνωμοσύνη μοιράζοντας

                                    Στα δυό

Σαν βερίκοκο Βεροίας…

Αποξηραμένο

            Σαν την ανθρώπινη φύση

Στον πολιτισμό

Τής βεβιασμένης ευτυχίας

Αναγκαστικώς κρατικής,

Αναποφεύκτως εξουσιαστικής.

Δεν ξέρω αν φοβάμαι περισσότερο

Τούς φορείς

Ή τούς αρνητές της…

 

Τώρα, όσον αφορά την παράσταση αυτήν καθ’ εαυτήν, πέρα από το κείμενο και τις όποιες άδηλες ή δηλωθείσες προθέσεις του συγγραφέα, το τελικό παραστασιακό προϊόν ήταν ιδιαίτερα φιλικό προς τον θεατή, χωρίς τίποτα το ειδεχθές, η όποια σκληρότητα (λεκτική και διανοητική) σε συνδυασμό με το μη ρεαλιστικώς χυμένο αίμα (αυτό το κόκκινο χρώμα έμοιαζε μάλλον με υλικό ζωγραφικής για χαρούμενα τοπία και θέματα)… το τελικό αποτέλεσμα ήταν άκρως διδακτικό (με τη μπρεχτική έννοια), κινητοποιούσε το νοητικό του θεατή χωρίς να ενοχλεί το θυμικό του κι αυτό εγγράφεται στις επιτυχίες σκηνοθέτη και πρωταγωνιστών-δευτεραγωνιστών (που εναλλάσσονται στους ελάσσονες λόγους επιτείνοντας την αποπροσωποποίηση των χαρακτήρων που καλούνται να σκιαγραφήσουν).

Η μετάφραση από την Μαρία Χατζηεμμανουήλ ήταν αρκετά καλή, με θεατρολογική γνώση, ομοιογένεια, ομοιομορφία και συνέπεια.

Η Μίνα Χειμώνα είναι μια εξαίρετη, «επική» θα έλεγα ηθοποιός που μπορεί να ερμηνεύσει ο,τιδήποτε σημαντικό σε μεγάλο βεληνεκές και τιτάνια διάσταση. Αυτή η βαθιά «καραβίσια» φωνή της είναι εξαρχής καθηλωτική, ρεαλιστική και πειστικά αληθοφανής.

Ο Πέτρος Νάκος, εκτός από σκηνοθέτης με κάποιες εμμονές κι αναγνωρίσιμες μέσα στο χρόνο μανιέρες (με την καλή την έννοια) είναι κι ένας πολύ καλός νεορεαλιστής ηθοποιός που ξεπήδησε λες από τον μεγάλο ιταλικό κινηματογράφο του εικοστού αιώνα. Ιταλός στην καταγωγή κι Έλληνας στη νοοτροπία φέρει επί σκηνής εκείνο το φιλάνθρωπο αμάλγαμα βίας και τρυφερότητας, ό,τι πρέπει γι’ αυτόν τον ρόλο του αδύναμου και ψυχοπονιάρη μάλλον τρομοκράτη.

Η Αγγελική Κοντού ήταν ανατριχιαστική στο ρόλο της τρελαμένης, διαστροφικής και δαιμονικής μικρομέγαλης, ενώ οι άλλοι τρεις ηθοποιοί (Ειρήνη Τσιριγώτη, Ανθή Σαββάκη, Παύλος Εμμανουηλίδης) ερμήνευσαν ευπλάστως τόσους ρόλους με τη φυσικότητα του παιχνιδιού και την τονισμένη θεατρικότητα ενός στυλιζαρίσματος απαραίτητου σε γρήγορα φκιαγμένα σκίτσα, τα οποία η δραματουργική δεξιότητα επίτηδες άφησε περί-γραφικά κι ημιτελή, αδρά ζωγραφισμένα με μονοκοντυλιά θαρρείς…

Υπέροχος ο σαιξπηρικά διαμορφωμένος από τον Σταύρο Λίτινα πολυεπίπεδος σκηνικός χώρους του ατμοσφαιρικού θεάτρου Altera Pars.

Η Δέσποινα Χειμώνα επιμελείται κοστούμια και όψεις παραστασιακές εδώ και τρεις δεκαετίες με τη γνώση και το μεράκι του εμπειροτέχνη που είναι πέραν του ερασιτεχνισμού και του επαγγελματισμού… στον ποιητικό χώρο της προσφοράς κινείται.

Μπρεχτικοί οι φωτισμοί τού Ρίζου Τσιγάρη.

Σε πολιτικό θρίλερ παρέπεμπαν ορθώς οι ήχοι, προσεκτικά επιλεγμένοι από τους: Γιάννη Ανδρουλακάκη (που συνέθεσε ήχους κι έγραψε πρωτότυπη μουσική) και τον Πέτρο Νάκο που ένωσε με την Αγγελική Κοντού τις μουσικές προτιμήσεις τους και προέβησαν από κοινού σε επιτυχημένες μουσικές επιλογές.

Εξαιρετική η επιμέλεια της κίνησης των ηθοποιών από την Έφη Δήμου.

Αξιομνημόνευτοι απαξάπαντες οι συντελεστές. Άξιος ο μισθός τους!!! Και το χειροκρότημα του κοινού γενναίο!!!

 

Κείμενο: Σέρτζι Μπελμπέλ

Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ

Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος

Σκηνικά: Σταύρος Λίτινας

Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα

Φωτισμοί: Ρίζος Τσιγάρης

Μουσικές Επιλογές: Πέτρος Νάκος – Αγγελική Κοντού

Σύνθεση Ήχων-Πρωτότυπη Μουσική : Γιάννης Ανδρουλακάκης

Επιμέλεια κίνησης ηθοποιών: Έφη Δήμου

Βοηθός σκηνοθέτη: Χρύσα Πασιαλούδη

Παίζουν (με σειρά εμφάνισης): Μίνα Χειμώνα, Πέτρος Νάκος, Αγγελική Κοντού, Ειρήνη Τσιριγώτη, Ανθή Σαββάκη, Παύλος Εμμανουηλίδης

Μην χάσετε επ’ ουδενί αυτή την παράσταση. Δεν θα χρειαστείτε να ξαναδείτε πολιτικό θρίλερ στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο!!!

Κωνσταντίνος Μπούρας

www.konstantinosbouras.gr

 

info:

 

https://www.viva.gr/tickets/theater/theatro-altera-pars/to-aima-sergi-belbel/

 

ΤΟ ΑΙΜΑ

Σέρτζι Μπελμπέλ

 

Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος

«Δεν είναι εύκολο ν’ απαλλαγείς απ’ το μίσος όταν το ’χεις βυζάξει.»

 

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Από 11 Μαρτίου στη σκηνή του Altera Pars

«Το Αίμα», ένα βαθιά πολιτικό κείμενο με εικόνες που σοκάρουν, από τον βραβευμένο Καταλανό Σέρτζι Μπελμπέλ, σε σκηνοθεσία Πέτρου Νάκου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Altera Pars.

Ο σπουδαιότερος θεατρικός συγγραφέας των τελευταίων δεκαετιών στην Καταλονία, με τα έργα του μεταφρασμένα σε δώδεκα γλώσσες, σε ένα έργο πιο επίκαιρο από ποτέ, μιλά με ωμότητα αλλά και συγκινητική ευθύτητα για τη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ευρώπης.

 

Για «Το Αίμα»

Μια ιδιόμορφη οικογένεια που δρα στο πλαίσιο μιας μυστηριώδους τρομοκρατικής οργάνωσης, απαγάγει μια καθηγήτρια φιλοσοφίας και σύζυγο ενός βουλευτή ζητώντας λύτρα και απειλώντας να κόβει ένα μέλος του σώματος της κάθε 10 ώρες. Η παρέμβαση της κυβέρνησης, καθυστερεί την πληρωμή, αυξάνοντας την αγωνία της κοινής γνώμης για την τύχη της απαχθείσας. Σ’ ένα παράλληλο χωροχρόνο, ένας άντρας και μια γυναίκα στο πάρκο, δύο αστυνομικοί και μια κρυφή ερωμένη εμπλέκονται απροσδόκητα στην ιστορία.

Ο συγγραφέας παραθέτει μια αλληλουχία καθημερινών και φαινομενικά απλοϊκών στιγμιοτύπων, οικείων σε όλους μας, στα οποία αναπάντεχα εισβάλλει η βία διαταράσσοντας το ρου της ιστορίας. Κεντρικός πυρήνας του έργου αναδεικνύεται η αιώνια διαπάλη ανάμεσα στο εγώ και στο εμείς, ανάμεσα στη συλλογική και την ατομική ευθύνη, και γύρω από αυτή αναπτύσσονται τα υπόλοιπα θέματα που θίγονται στο έργο όπως, η απάθεια των σύγχρονων ανθρώπων απέναντι στη βία, η καταπιεστική επιβολή της ομάδας στο άτομο, οι σχέσεις στοργής ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά και ο ηγεμονικός ρόλος της σύγχρονης γυναίκας, δημιουργώντας ένα σκοτεινό και λυρικό ποίημα για τη σύγχρονη καθημερινότητα.

«Μα τέλος πάντων, ποιος είναι, πού βρίσκεται, τι είναι αυτό το “εμείς”; Τι πρόσωπο έχει; Πώς αναπνέει; Πώς μιλάει; Πώς κινείται; Τι σκέφτεται; Τι χρώμα έχει το αίμα του; Εμένα αυτή η λέξη μου φαίνεται τελικά παράξενη. Τρομερή. Από αλλού. Από άλλη εποχή.»

 

Για τον Σέρτζι Μπελμπέλ

Θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και μεταφραστής, γεννημένος στη Βαρκελώνη. Με σπουδές φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της γενέτειρας του, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το θέατρο ως φοιτητής ακόμη, με την ενθάρρυνση του καθηγητή και θεατρικού συγγραφέα Χοσέ Σάντσις Σινεστέρα (Jose Sanchis Sinistera). Παράλληλα με τη συγγραφή, ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία αλλά και τη μετάφραση.

Είναι καθηγητής Δραματουργίας στο Ινστιτούτο Θεάτρου της Βαρκελώνης από το 1988 και από το 2006 μέχρι το 2012 καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου της Καταλονίας. Έχει γράψει περισσότερα από είκοσι θεατρικά κείμενα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες κι έχουν παρασταθεί με επιτυχία σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Έχει τιμηθεί με το Εθνικό Βραβείο Δραματικής Λογοτεχνίας της Αυτόνομης Κυβέρνησης της Καταλονίας, το Εθνικό Βραβείο Δραματικής Λογοτεχνίας του Υπουργείου Πολιτισμού της Ισπανίας, το Βραβείο Μολιέρου 1999, το Βραβείο ΜΑΧ για τις Σκηνικές Τέχνες του 2002 κ.ά.

 

Θέατρο Altera Pars

https://www.facebook.com/alteraparstheater/
https://www.instagram.com/alterapars_theatre/
http://www.alteraparstheater.gr/